O Tagata Samaria Ma o Latou Lotu Faʻasolopito I Le Tusi Paia

Samaritans Their Religious Background Bible







Taumafai La Matou Mea Faigaluega Mo Le Aveeseina O Faafitauli

I le Feagaiga Fou o le Tusi Paia, e masani ona taʻua tagata Samaria. Mo se faʻataʻitaʻiga, o le faataoto i le Samaria Agalelei mai ia Luka. O le tala ia Iesu ma le fafine Samaria i le vaipuna mai ia Ioane ua lauiloa.

Sa le fealofani tagata Samaria ma tagata Iutaia mai le vaitaimi o Iesu. O le talafaʻasolopito o tagata Samaria toe foʻi i le toe faʻafouina o le Malo o Isaraelu i Matu, ina ua maeʻa le Taunuʻaga.

O le faievagelia, o Luka, aemaise lava, na ia taʻua soo tagata Samaria, i lana tala lelei ma le Galuega. Na fetalai lelei Iesu e uiga i tagata Samaria.

Samaria

I le Tusi Paia ma aemaise lava i le Feagaiga Fou, o vaega eseese o tagata e oʻo mai, mo se faʻataʻitaʻiga, o le au faresaio ma le au satukaio, ae faʻapea foi ma tagata samaria. O ai na Samaria? Eseese tali e mafai i lenei fesili. O le toatolu sili ona taatele latou; tagata Samaria o ni tagata nonofo i se tasi eria, o se ituaiga o ituaiga, ma o se vaega lotu (Meier, 2000).

O tagata Samaria o ni tagata e nonofo i se eria faapitoa

Tasi e mafai ona faʻamatalaina le Samaria samasama. O tagata Samaria o tagata ia e nonofo i se tasi itu, e pei o Samaria. I taimi o Iesu, o le itu lena i matu o Iutaia ma saute o Kalilaia. Sa i le itu i sisifo o le Vaitafe o Ioritana.

O le laumua o lena eria na taʻua muamua o Samaria. Na toefausia e le Tupu o Herota le Sili lenei aai i le seneturi muamua BC. I le 30 TA, na tuʻuina atu ai i le aʻai le igoa 'Sebaste' ina ia mafai ai ona faamamaluina le tupu Roma o Aokuso. O le igoa Sebaste o le faaEleni foliga o le Latina Aukuso.

Samaritans o se ituaiga ituaiga

E mafai foi e se tasi ona vaai i tagata Samaria o se ituaiga o tagata. Ona o ifo ai lea o tagata Samaria mai tagata na nonofo i le itu i matu o le malo o Isaraelu. I le tausaga 722 TLM, o se vaega o le faitau aofai o lena eria na ave faʻamalosi e le au Asuria i le faaaunuua. O isi tagata na nonofo i le fanua na faʻataʻamiloina Samaria e Asuria. O tagata totoe o Isaraelu o le itu i matu o Isaraelu na fefiloi ma nei tagata fou. Ona oso aʻe lea o le au Samaria mai lea.

I le vaitaimi o Iesu, o le laufanua e lata i Samaria e nonofo ai ituaiga eseese. Tagata Iutaia, suli o Asuria, Papelonia, ma suli o le au Eleni na manumalo mai le taimi o Alesana le Sili (356 - 323 TLM) o nonofo foi i lea eria.

O tagata Samaria o se vaega faʻalelotu

O tagata samaria e mafai foi ona faauigaina i tulaga o lotu. O tagata samaria o tagata ia e tapuaʻi i le Atua, ole YEHWH. E ese le tapuaʻiga a tagata Samaria mai tagata Iutaia o loʻo tapuaʻi foi ile Atua. Mo tagata Samaria, o le Mauga o Gerizim o le nofoaga e faamamaluina ma osi taulaga ai i le Atua. Mo tagata Iutaia, o le malumalu maugā lea i Ierusalema, le Mauga o Siona.

Ua manatu tagata Samaria ua latou mulimuli i le laina moni o le faiva faaositaulaga sa Levi. Mo tagata Samaria ma tagata Iutaia, o tusi muamua e lima o le Tusi Paia na faʻatatauina ia Mose e iai le pule. Ua faailoa foi e tagata Iutaia o perofeta ma tusitusiga paia o ni tagata aloaʻia. O le lua mulimuli na teena e tagata Samaria. I le Feagaiga Fou, e masani ona taʻua e le tusitala le au Samaria o se vaega lotu.

Tagata Samaria i le Tusi Paia

O le taulaga o Samaria e maua uma i le Feagaiga Tuai ma le Feagaiga Fou. I le Feagaiga Fou, o loʻo taʻua le au Samaria i le uiga o le lotogatasi lotu. I le Feagaiga Tuai, e na o ni nai faʻailoga o le amataga o tagata Samaria.

Tagata Samaria i le Feagaiga Tuai

E tusa ai ma le talitonuga faa-samaria masani, o le tuueseeseina i le va o le lotu Samaria ma le lotu Iutaia na tupu ina o Eli, na ave e le faifeau le nofoaga paia e osi ai taulaga mai le Mauga o Gerizim e latalata i Sekema, i Silo. O Eli o le faitaulaga sili i taimi o faamasino (1 Samuelu 1: 9-4: 18).

Fai mai le tala a le au Samaria, na faatuina e Eli se nofoaga o tapuaiga ma le faiva faaositaulaga e le finagalo ai le Atua. O tagata Samaria manatu o loʻo latou tautua le Atua i le mea saʻo, e taʻua o le Mauga o Gerizim, ma o loʻo latou umiaina le faiva faʻaositaulaga moni (Meier, 2000).

I le 2 Tupu 14, o loʻo faʻamatalaina mai le fuaiupu 24 o Samaria o loʻo toe nofoia e ni tagata e leʻo iai muamua i le faitau aofai o tagata Iutaia. Lenei e uiga i tagata mai Papelu, Kuta, Awwa, Hamat, ma Sepharvaim. Ina ua maeʻa le faitau aofai o tagata i osofaʻiga a leona feʻai, na auina atu e le malo o Asuria le faitaulaga Isaraelu i Samaria e toe faafoʻi le tapuaiga i le Atua.

Peitaʻi, o le tasi patele na toe faʻafoʻi le tapuaʻiga i Samaria e manatu le mafaia e Droeve (1973). O le sauniga ma le mama aʻiaʻoga o le lotu Iutaia e le mafai ai e se tagata e toʻatasi ona faia saʻo.

Na aauina atu e le tupu o Asuria tagata mai Papelonia, Kuta, Awwa, Hamat, ma Sepharvaim i aai o Samaria, lea na ia tofia i ai se nofoaga e nonofo ai ae le o tagata Isaraelu. Na fai le 'au a Samaria ma' ua nonofo ai. O le taimi muamua na latou nonofo ai iina, latou te leʻi tapuaʻi i le ALII. O le mea lea na tuʻuina mai ai e le ALIʻI o leona 'iā te i latou, na latou saeia isi.

Na fai atu i le tupu o Asuria, O nuʻu na e 'aumaia i Samaria e nonofo ai i' aʻai, latou te leʻi iloa tulafono na tuʻuina mai e le Atua o lenā nuʻu. Ma ua ia faasaolotoina leona ia i latou ona ua le iloa e tagata tulafono a le Atua o lena laueleele, ma ua uma ona latou fasiotia nisi o ia tulafono.

'Ona fai atu ai lea o le tupu o Asuria, “Faʻafoʻi atu ia le tasi o le' au ositaulaga na 'aveina oe i le nuʻu na sau ai. E tatau ona alu o ia ma nofo ai ma aʻoaʻo tagata i tulafono a le Atua o lena laueleele. O le tasi o le 'au ositaulaga na' ave faʻamalosi na toe foʻi mai i Samaria ma nofo i Peteli, na aʻoaʻo ai i tagata i le tapuaʻiga i le ALIʻI.

Ae o na malo uma na faia pea a latou lava faʻatagata o atua, na latou tuʻuina i lo latou fale fou i totonu o malumalu na fausia e tagata Samaria i luga o taulaga. (2 Tupu 14: 24-29)

Tagata Samaria i le Feagaiga Fou

I le fa faievagelia, e leʻi tusi Marcus e uiga i tagata Samaria. I le Evagelia a Mataio, o loʻo taʻua ai samaria i le faasalalauga a le au soo e toasefululua.

O le toʻasefulu ma le lua na auina atu Iesu, ma ia tuu atu ia i latou faatonuga nei: Aua le ui i le auala i Nuuese ma aua le asiasi i se Samaria taulaga. Ae vaʻai mo mamoe leiloa a tagata Isaraelu. (Mataio 10: 5-6)

O lenei fetalaiga a Iesu e fetaui lelei ma le faʻatusa na aumaia e Mataio e uiga ia Iesu. Mo Lona toetu ma lona viiga, e naʻo tagata Iutaia lava e taulaʻi atu i ai Iesu. Naʻo le taimi lava na oʻo mai ai isi malo i le ata, e pei o le faʻatonuga misiona mai le Mataio 26:19.

I le evagelia a Ioane, na talanoa ai Iesu i le fafine Samaria i le vaieli (Ioane 4: 4-42). I lenei talanoaga, ua faʻailoa mai ai le talaaga faʻalelotu o lenei fafine Samaria. Na ia faʻasino ia Iesu o tagata Samaria o loʻo tapuaʻi i le Atua i luga o le Mauga o Gerizim. Na faailoa manino atu e Iesu o ia ia te ia o le Mesia. O le iʻuga o lenei feiloaʻiga o lenei fafine ma le toʻatele o tagata o lona taulaga ua talitonu ia Iesu.

O le va feagai o tagata Samaria ma tagata Iutaia sa leaga. E le faʻatasia tagata Iutaia ma tagata Samaria (Ioane 4: 9). Sa taʻua Samaria e le mama. E oʻo lava i le faua o se Samaria e le mama e tusa ai ma le faʻamatalaga a tagata Iutaia i le Mishnah: O le Samaria e pei o se tamaloa na feusuaʻi ma se fafine faʻamaʻimaʻi (faʻatusatusa Levitiko 20:18) (Bouwman, 1985).

O tagata Samaria i le tala lelei a Luka ma le Galuega

I tusitusiga a Luka, le tala lelei ma le Galuega, e masani ai tagata Samaria. Mo se faʻataʻitaʻiga, o le tala i le Samaria Agalelei (Luka 10: 25-37) ma lepela e toʻasefulu, e naʻo le Samaria na toe foʻi faʻafetai ia Iesu (Luka 17: 11-19). I le faataoto i lele Samaria Agalelei,o le vaega e faʻasolo mai i lalo na muamua lava avea ma faifeʻau-sa Levī taʻitaʻi.

O le mea moni i le tala lelei na fetalai Iesu e uiga i le faitaulaga-sa Levī-samaria ma o le mea tonu lava le samaria e faia mea lelei, aioi atu mo ia ma faapena foi mo le faitau aofai o tagata samaria.

I le Galuega 8: 1-25, o loʻo faamatala ai e Luka le misiona i tagata Samaria. O Filipo o le aposetolo na aumaia le tala lelei o le tala lelei ia Iesu i tagata Samaria. Mulimuli ane sa o foi Peteru ma Ioane i Samaria. Sa latou tatalo mo le au Samaria Samaria, ma latou mauaina foi le Agaga Paia.

E tusa ai ma le au atamamai o le Tusi Paia (Bouwman, Meier), o tagata samaria o loo faamatala lelei mai i le tala lelei a Luka ma le tusi o Galuega, aua na i ai le feteʻenaʻiga i le uluaʻi aulotu Kerisiano na tusia ai e Luka. Ona o tala lelei a Iesu e uiga i tagata Samaria, o le a taumafai ai Luka e faʻaosofia le taliaina faʻatasi o le va o le au Iutaia ma le au Samaria Samaria.

O le fetalaiga lelei a Iesu e uiga i tagata Samaria e manino mai i le tuuaiga na ia maua mai i tagata Iutaia. Na latou manatu o Iesu lava ia o le Samaria. Na latou fetagisi ia Iesu, 'E i ai taimi matou te sese ai ona fai atu o oe o le Samaria ma o oe o se tagata ua uluitino?' Ua fetalai Iesu, e le o aʻu se tagata. Na filemu o ia e uiga i le ono avea o ia ma se Samaria. (Ioane 8: 48-49).

Punavai ma faʻamatalaga
  • Doeve, JW (1973). O le lotu Iutaia Palestinian i le va o le 500 TLM ma le 70 TA Mai le faaaunuua ia Akeripa. Utrecht.
  • Meier, JP (2000). O le tala faʻasolopito o Iesu ma tagata Samaria faʻasolopito: O le a se tala e fai atu ai? Biblica 81, 202-232.
  • Bouwman, G. (1985). O le ala o le upu. O le upu o le auala. Le fausiaina o le ekalesia talavou. Faʻasologa: Sefulu Maua.
  • Fou Tusi Paia Faʻaliliuga

Anotusi